İçindekiler
İstanbul Politikalar Merkezi Kıdemli Uzmanı ve Koç Üniversitesi Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kamil Yılmaz’ın, Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) tarafından yayınlanan araştırma notuna göre Kahramanmaraş merkezli depremlerin yapı ve sermaye stoku üzerindeki etkisinin 66 ila 86 milyar dolar arasında olduğunu tahmin ediliyor.
6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremlerinin mevcut ve muhtemel ekonomik etkilerinin incelendiği araştırma özetinde bu tutarların içerisinde; yapıların hasar durumlarına göre yeniden yapım, güçlendirme ve tamirat maliyetlerine ek olarak altyapı sermaye stokunun yeniden yapımı, tamiratı ve enkaz altında kalan eşyalar ile taşıt kaybı gibi maliyetlerin hesaplandığı belirtiliyor.
Araştırma özetinin devamında ilgili kısım şöyle ifade ediliyor:
Bölgede yaşanan üretim kaybı, ulusal turizm sektöründeki olası gelir kaybı ve enkaz kaldırma ile ilgili faaliyetlerin ulusal gelir üzerindeki akım etkisini de eklediğimizde, depremlerin toplam maliyetinin 77 ila 105 milyar dolar aralığında gerçekleşeceği sonucuna ulaşıyoruz. GSYH’ye oran olarak yüzde 8,6 ila 11,6 arasında olacağını tahmin ettiğimiz ekonomik faturanın yüzde 80’ene yakın bölümünün devlet tarafından karşılanması beklenmektedir.
Yeniden İnşanın Maliyeti Ne Kadar Olacak?
Araştırma notunda yıkılan ve çok hasarlı bağımsız birimlerin yeniden inşasının birim maliyetinin metrekarede en az 13 bin ve en çok 16 bin TL civarında olduğu, böylece 100 metrekarelik ikamet amaçlı bir bağımsız bölümün yeniden inşasının maliyetinin 1,3-1,6 milyon lira arasında olacağı belirtiliyor. Çalışmaya göre varsayılan alt ve üst maliyet verileri kullanarak yapılan hesaplamalar, depremde yıkılan; çok, orta ve az hasarlı konut stokunun yeni yapım, güçlendirme ve tamirat maliyetinin 47,9-61,9 milyar dolar arasında olacağını ortaya koyuyor.
Araştırmada iş yeri binalarında oluşan hasar sonrası meydana gelen mali yük ise şöyle ifade ediliyor:
Büyük iş yeri binalarına ve bu binalardaki sermaye stokuna verilen zararın giderilebilmesi için en az 3,7 en çok 4,9 milyar dolarlık bir yatırım yapılması gerekmektedir. Öte yandan küçük iş yerlerine verilen zararın giderilmesi için harcanması gereken kaynak 6 ila 8,3 milyar dolar arasında değişmektedir. Altyapı sermaye stoku üzerindeki etkinin ise 7,5 ila 9,0 milyar dolar arasında gerçekleşeceğini varsayıyoruz.
Depremin Ekonomiye Faturası: 77-104 Milyar Dolar
Çalışmada Kahramanmaraş depremlerinin sadece konut, iş yeri ve altyapı üzerinde yıkıcı bir etki yapmakla kalmadığı, aynı zamanda gelirleri azaltıcı etkiler de ortaya çıkardığı ifade ediliyor. Bu kapsamda veriler şöyle sıralanıyor:
- DB-7 bölgesinde üretimin 1,5 ila 2,5 ay arasında duracağı öngörülüyor. Bölgede üretim tesislerinin hasar görmesi nedeniyle karşılaşılacak ulusal gelir kaybının en az 7,6 en çok 12,6 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor.
- Göç eden ailelerin getireceği ek talebin bölgeden önemli oranda nüfus çeken şehirlerde kiraları yukarı çekmesi bekleniyor.
- Depremin ülkeye gelen yabancı turist sayısı ve turizmden elde edilen gelir üzerindeki olumsuz etkisi de kaçınılmaz bir hâle geldiği için şimdilik depremin turizm gelirlerini yüzde 5 ila yüzde 10 arasında düşüreceği varsayılıyor.
- Depremin dolaylı etkisi olarak acil kurtarma, enkaz kaldırma, çadır ve konteyner kentler kurma gibi birçok ek masraflarının, bağışlar tarafından karşılananlar dışındaki bölümünün de en az 1,5 ila 2,0 milyar dolar arasında olacağı düşünülüyor.
Bütün bu kalemler alt alta koyulup toplandığında Türkiye ekonomisinin Kahramanmaraş depremlerinin yıkıcı etkisi sonucunda karşı karşıya kaldığı kaybın 77,4 ile 104,8 milyar arasında gerçekleşeceği tahmin ediliyor.
Çalışmanın tamamını PDF olarak görüntüleyin.
