İçindekiler
Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği herkes için büyük önem taşıması gereken bilimsel bir yaklaşımdır. İş yerinde meydana gelebilecek herhangi bir kaza veya olay, işverenler ve çalışanlar için ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, iş kazalarının hızlı ve doğru bir şekilde bildirilmesi, alınacak önlemlerin etkin bir şekilde uygulanması açısından önceliklendirilmesi gereken konular arasında yer alır.
İş kazası bildirimi, iş yerinde meydana gelen herhangi bir kaza ya da yaralanma (vücut bütünlüğünü bozan herhangi bir durum) söz konusu olması durumunda bunun yetkililere bildirilmesini ve kayıt altına alınmasını içermektedir. Biraz detaylandıracak olursak, ilgili kanun maddesinde (5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13. maddesinde) iş kazasının kapsamı belirtilmiştir. Buna göre;
- Sigortalının iş yerinde bulunduğu sürede,
- İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle,
- İş yerinde olmasa bile iş seyahati esnasında,
- Süt izninde olan çalışanların iş mevzuatı gereğince çocuğunu emzirme için ayrılan zamanlarda,
- İşveren tarafından verilen bir araçla işin yapıldığı yere gidiş geliş sırasında meydana gelen olaylar iş kazası olarak sayılır.
Zaman zaman iş kazaları o kadar kapsamlı olur ki işyerinde olmak kaydıyla; kalp krizi, intihar, sinek ısırması, personelin şahsi ayakkabısında yer alan kusur sebebiyle düşme durumu, uzaktan çalışırken (ev vb.) kabloya takılıp düşme vb. birçok farklı örnekler iş kazaları olarak nitelendirilmiş olup bunların bir kısmı da yargıtay kararları olarak ele alınmıştır.
İş kazalarının kapsamının anlaşılması iş yerindeki risklerin tanımlanmasına, önlenmesine ve kontrol edilmesine yardımcı olur. Hem işverenlerin hem de çalışanların iş kazası bildirimine dikkat etmeleri ve bu sürece aktif olarak katılmaları gerekmektedir.
İş Kazası Bildirimi Nasıl Yapılır?
İş kazası öncelikle 3 iş günü içerisinde SGK ve kolluk kuvvetlerine bildirilmelidir. İş yerinde meydana gelen herhangi bir kaza, yaralanma veya sağlık sorunuyla ilgili resmi bir raporlama sürecine başlanır ve bunu işveren gerçekleştirir. İş kazası bildirimi yapmak için aşağıdaki adımlar izlenir:
Olayın hemen bildirilmesi: İş kazası meydana geldiğinde, olayın en kısa sürede işverene veya üst yöneticilere bildirilmesi gerekmektedir. İşçiler iş kazası sonrası durumu derhal yetkililere iletmelidir.
Resmi formların doldurulması: İş kazası bildirimini yapmak için iş yerinde genellikle kaza tutanak formu bulunur. Bu form, iş kazasının detaylarını ve olaya karışan kişilerin bilgilerini içerir. İşçiler veya şahitler bu formu doldurabilir. Akabinde kaza bildirimleri iki yöntemle gerçekleştirilir.
- E-devlet aracılığı ile iş kazası bildirimi (“İş Kazası ve Meslek Hastalığı E-Bildirim” sayfası üzerinden) iş kazası bildirimi yapılabilir.
- SGK web sitesi aracılığı ile iş kazası bildirimi: SGK web sitesinde de “İş Kazası Meslek Hastalığı E-Bildirim” sayfası bulunur. Bu sayfa üzerinden kullanıcı kodu ve iş yeri şifresi ile giriş yapılarak iş kazası SGK’ya bildirilebilir.
Tıbbi müdahale: İş kazası sonucu yaralanan veya sağlık sorunu yaşayan kişilere derhal tıbbi müdahale yapılmalıdır. İş yerinde İSGB (İş Sağlığı ve Güvenliği Birimi) varsa, revir bölümünde iş kazası sonrası ilk yardım müdahalesi burada gerçekleştirilebilir.
Raporlama ve kayıt tutma: İş kazası bildiriminin resmi kayıtlara geçirilmesi sonrasında işveren veya iş yeri yetkilileri, iş kazası bildirimini alarak iş yeri kayıtlarına ekler. Bu süre 15 yıl olarak nitelendirilmiştir.
İş Kazası Bildiriminde Bulunmanın Önemi
İş kazası bildiriminde bulunmanın önemi, iş sağlığı ve güvenliği yönetiminde şu şekillerde kendini gösterir:
Hukuki Belgelendirme: İş kazası bildirimi, yaşanan iş kazasının resmi kayıtlara geçmesini sağlar ve olası hukuki süreçler için belge niteliği taşır. ÇSGB (T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı) müfettişleri ve SGK denetmenlerinin kontrol listelerinde bulunan kalemlerden biri olan hukuki belgelendirme, işçilerin haklarını korumak ve tazminat taleplerinde bulunmak için ayrıca önem taşımaktadır.
Eksikliklerin Tespiti: İş kazası bildirimi, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki eksikliklerin tespit edilmesine ve gerekli önlemlerin alınmasına yardımcı olur. Konuyla alakalı DF (Düzeltici Faaliyet), Kaza Kök Neden Analiz’leri gibi işyerindeki risklerin belirlenmesi ve düzeltici – önleyici tedbirlerin alınması için bu bilgiler değerlidir.
Çalışan Haklarının Korunması: İş kazası bildirimi çalışanların haklarının korunmasına yardımcı olur. İşçiler, iş kazası sonrası yaşadıkları sorunları raporlayarak tıbbi yardım alabilir ve gerektiğinde tazminat talebinde bulunabilir.
İş Kazası Sonrası İşverenin Yükümlülükleri
İş kazası sonrası işverenin yükümlülükleri hem hukuki hem de şirket dinamikleri açısından önem arz eden bir diğer konu olarak ele alınmalıdır. İş kazası sonrası titiz ve özverili bir yaklaşımla kaza nedenleri üzerinde araştırmalar yapılmak üzere kollar sıvanmalıdır. İlgili birim yetkilileri, işveren tarafından görevlendirilerek iş kazası sonrası kazanın bir daha tekrarlanmaması için mekanizma oluşturup sürecin bizzat öznesi olarak çalışmaları gerçekleştirmelidir.
Kaza sonrası işveren tarafından risk değerlendirme ekibi tarafından risk değerlendirme raporu güncellenerek güncel tarihi ile iş yerindeki uygulamalara devam edilmelidir. Ekip, kazazede personel için ‘’Kazazede İşe Geri Dönüş Eğitimi’’ verilmesinden sorumlu tutulmuştur. Böylelikle bütün bu çalışmaların yapılması sonrasında dokümanların kayıt altına alınıp klasörde hazır hâlde bulundurulması gerekmektedir.
İş Kazasını Bildirme Süreçleri
İş kazasını bildirme süreçleri, ilgili kanun, yönetmelik ve standartlar ışığında oluşturulan, iş yerinde belirlenmiş prosedürlere göre yürütülür. İş kazası sonrası bildirim süreçlerini şöyle sıralayabiliriz:
- İş kazası derhal işverene veya üst yöneticilere bildirilir.
- İş kazası bildirim formu doldurulur ve iş yeri kayıtlarına eklenir.
- İş yerinde gerekli inceleme ve değerlendirme yapılır.
- İş kazası sonrası alınması gereken önlemler belirlenir ve uygulanır.
Bu süreçler, iş kazalarının etkin bir şekilde raporlanmasını ve işyerinde gerekli önlemlerin alınmasını sağlar. İş kazalarının önlenmesi ve iş sağlığı ve güvenliği standartlarının yükseltilmesi için bu süreçlerin titizlikle takip edilmesi gerekmektedir.
Sonuç ve Değerlendirme
İş kazaları kapsamının, iş yeri sınırlarında bir sineğin ısırması veya iş yerinin sosyal alanındaki bilardoyu oynarken yaşanan bilek incinmesine kadar indirgendiği göz önüne alınırsa bunun önemli bir iş yükü getirdiği gerçeği yadsınamaz. İş kazası sonrası kazazedenin kolluk kuvvetine ifadeye çağrılması, ilgili kayıtların (talimat, eğitim, muayene, zimmet vb.) resmî kurumlara ulaştırılması, eğitim ve muayene süreçleri, çok sayıda mekanizmanın yeniden devreye alınması gibi birçok zahmetli başlık, işverenin yasal sorumlulukları arasında sıralanmıştır.
Genel anlamda 2022 yılı itibarıyla 589.000 adet iş kazasının yaşandığı ülkemizde yüzdelik dilimde ne kadarı majör ve 3 gün üzeri rapor alacak kadar çalışanlar zarara uğramıştır? Yine 589.000 adet iş kazası kapsamı bu kadar geniş olan iş kazası çeşitliliğinde bir milyon sekiz yüz adet iş yeri arasında çok az bir rakam olarak kalmaz mı? Üstelik ölümcül iş kazalarında dünya genelinde 170 ülke arasında 9. ve 62 Avrupa ülkesinde ise 1. olmuşken.
