İçindekiler
Temelde yapay zekâ; insan düşünce yapısına benzer sanal bir örneğin geliştirilmesidir. Bahsi geçen bu üründe insana ait düşünme, görme ve hareket etme gibi beceriler bilgisayarlara aktarılır.
Yapay zekâ, aşağıdaki dört temel başlıkta geliştirilmektedir:
- Psikolojik araştırmalarla geliştirilen insan gibi düşünen sistemler,
- İdeal insan modelinde geliştirilen ve insan gibi davranan sistemler,
- Mantıklı karar alması ve zeki programlar üretebilmesi öğretilen rasyonel düşünen sistemler,
- İnsandaki refleks hareketlerinden esinlenilen, doğru çıkarımlar yapabilecek kadar rasyonel davranan sistemler.
İnsan eylemlerinin bilgisayarlar tarafından otomatik yapılabilmesi için 1950’li yıllardan itibaren başlatılan tüm çalışmalar, günümüze kadar geliştirilerek neredeyse insan gibi düşünebilen birer yapay zekâ hâline getirilmiştir.
Başlıca Yapay Zekâ Teknikleri
Yapay zekâ tekniklerinin başlıcaları;
- Tavlama benzetimi,
- Uzman sistemler,
- Bilgisayarlı görme, konuşma ve tanıma,
- Yapay sinir ağları,
- Bulanık mantık,
- Genetik algoritmalar,
- Karınca algoritması,
- Kaotik modelleme ile bu tekniklerden birkaçının birlikte kullanımı ile oluşturulan hibrit sistem teknikleridir.
Yapay zekânın geliştirilmesindeki zorluklar sebebiyle 1970’li yıllarda bu teknolojiye entegre edilerek kullanılan makine öğrenmesi oluşturulmuş ve böylelikle yapay zekâ günümüzdeki hâlini almıştır.
Şehirleri çarpıcı şekilde değiştirme potansiyeli olmasına karşın, yapay zekânın sosyal ve mekânsal etkilerine yönelik çalışmalar henüz çok azdır. Yapay zekâ teknolojileri en başta şehirleri doğal afet ve pandemi gibi felaketlerden korumak için kullanılabilir. Kentsel politika üreticilerinin yapay zekânın gelişimi boyunca şehir üzerindeki etkilerini inceleyerek gelecekle ilgili sorular sormaları ve bu konuda araştırmalar yapmaları gerekmektedir.
Ayrıca yapay zekânın yerinde kullanımı, şehirlerin küresel rekabet edilebilirliğini de artırmaktadır. 2020 Şubat ayında 50 ülke, ulusal yapay zekâ stratejilerini geliştirmiştir. Türkiye’nin de detaylı olarak ulusal ölçekte AI (Artificial Intelligence-yapay zekâ) stratejisini oluşturması gerekmektedir.
Akıllı Şehir Planlamada Yapay Zekânın Rolü
Akıllı şehir planlamada çok değişkenli büyük kentsel veriyi analiz eden yapay öğrenme modelleri oluşturulmaktadır. Önceki analog veri setleri de kullanılarak oluşturulan mekânsal zekâ uygulamaları ile farklı ölçek ve nitelikte kararlar geliştirilebilmektedir.
Mekansal Zekâ Alanında
Uzaktan algılama görüntülerinin derin öğrenme teknolojisi sayesinde analiz edilmesiyle hava durumu tahmininden, ormanlık alan takibine, kentlilerin mekânsal dağılımlarından üç boyutlu kent modelleri ile çatı hatlarının belirlenmesine kadar birçok analiz ve öngörü (forecasting) yöntemi, mekânsal zekânın akıllı şehir uygulamalarına olarak örnek gösterilebilir.
Ulaşım Alanında
Kentsel popülasyondaki artışa bağlı oluşan trafik sıkışıklıklarının neden olduğu çevre kirliliği ile enerji ve zaman kaybının çözümlenebilmesi için kentsel ulaşımda yol ve kavşak düzenlemeleri yapılırken daha hızlı analiz edip etkin karar verebilecek yapay zekâ tekniklerinin kullanılması zorunlu hâle gelmiştir. Yapay zekânın ulaşım alanında durakta bekleyen yolcu sayısına göre sefer saatlerini ve sıklığını düzenlemesini sağlayan uygulamaları gibi pek çok çalışma çeşitlendirilerek farklı ve faydalı kreatif ulaşım hizmetleri oluşturulabilir.
2000’lerde Endüstri 4.0 dönemi ile yapay zekânın insan gücünün yerine geçmesi sonrası daha etkin ve verimli üretim yapılırken, süreç kontrolü ile hata payının da azaltılması sağlanmaktadır.
Turizm Alanında
Yapay zekâ, arttırılmış gerçeklik, mobil uygulamalar ve beacon uygulamaları turizm sektöründe de denenmeye başlanmıştır. Turizm sektörünü daha akıllı hâle getirmenin engelli bireylere de olanak sağlayacağı düşünülmektedir. Turizm potansiyeli çok yüksek olan Türkiye için de Endüstri 4.0 döneminde yeniden şekillendirilmesi gereken ve aynı zamanda engelli dostu akıllı turizm projeleri hazırlanmaktadır. Engelli bireylerin hayatlarını kolaylaştıracak, ücretsiz olması ile daha erişilebilir, elde edilebilir ve kullanılabilir yapay zekâ teknolojileri de öncelikli ihtiyaç duyulan teknolojilerdendir.
Engelli Bireylerin Hayatını Kolaylaştırmada
Yapay zekânın ulaşım alanında kullanılması da engelli bireyler için pek çok avantaj yaratacaktır. Engellilere yönelik ulaşım hizmetleri bilgilerinden oluşturulan mobil uygulamalar NFC sistemleri ile de desteklenerek engelli bireylerin ulaşımdaki sıkıntılarını giderecek projeler üretilebilir. Trafik yönetiminde yapay zekâ ve büyük veri kullanılarak Singapur ve Barselona gibi şehirlerde park etmenin yasak olduğu alanlar, kaza bilgileri ve seyahat rotaları gerçek zamanlı olarak kentliye, gerekli yönetim ve kolluk birimlerine sunulabilmektedir.
Akıllı şehirlerin teknolojik boyutunun tamamlanabilmesi için;
- Şehirlerin sensörlerle kuşatılması,
- Oluşan büyük veri kümelerinden anlamlı analizler türetilmesi,
- Yapay öğrenme metotlarıyla şehir sorunlarına akıllı çözümler geliştirilmesi,
- Sanal gerçekliğin hayatın içinde kullanılması,
- Blok zinciri yöntemi ile şeffaf kamu yönetimi uygulamalarının yapılması,
- 5G iletişim teknolojileri kurulması ve tüm bu aşamaların kent bilgi sistemlerine bağlanarak yürütülmesi gerekmektedir.
