İçindekiler
Eski hukukumuzdaki adıyla müdahalenin meni olarak da bilinen el atmanın önlenmesi davası çok yaygın rastlanılan gayrimenkul davalarından biridir. El atmanın önlenmesi davası genelde ecrimisil davasıyla beraber açılmakta, istihkak davası ile karıştırılmaktadır. Bu yazımızda kaynağını Medeni Kanun’dan alan bu dava türünü inceleyeceğiz.
El Atmanın Önlenmesi Davası Nedir?
Taşınır ya da taşınmaz malikinin mülkiyet hakkından kaynaklanan haklarını kullanmasının üçüncü kişilerce engellenmesi durumunda, bu engellemenin mahkeme yoluyla bertaraf edilebilmesi için açılan davaya el atmanın önlenmesi davası denir. Kaynağını Medeni Kanun’un 683. maddesinden alır.
El Atmanın Önlenmesi Davasının Konusu Nedir?
El atmanın önlenmesi davasının konusu taşınır ya da taşınmaz mallardır. Müdahalenin meni davası açılabilmesi için zilliyet olmak yetmez; malik olmak gerekir. Malik olmayan, sadece eşyayı hâkimiyeti altında bulunduran zilliyet, zilliyetlikten doğan saldırının meni davası açabilir. Yine mülkiyetin sicil dışı kazanıldığı durumlarda da el atmanın önlenmesi davası açılabilir. Mesela, miras olarak kalan meyve bahçesinin meyvelerinin üçüncü kişilerce toplanması hâlinde el atmanın önlenmesi davası açılabilir.
El Atmanın Önlenmesi Davasının Şartları Nelerdir?
El atmanın önlenmesi davasında, korunan hukuki değer mülkiyet hakkıdır. Mülkiyetin kapsamı dahiline ise ayni ve sınırlı ayni haklar ile kat mülkiyeti girer. O hâlde el atmanın önlenmesi davası açılması için;
- Ayni ya da sınırlı ayni hak sahibi olmak ya da kat maliki olmak gerekir,
- Mülkiyetin kullanılmasını engelleyen bir müdahale ya da müdahale tehlikesi olmalıdır,
- Bu müdahale ya da müdahale tehlikesi haksız olmalıdır.
Davanın açılabilmesi için bu el atma veya el atma tehlikesi güncel olmalı, saldırı ya da saldırı tehlikesi devam etmelidir. Haksız el atan kişinin iyi niyetli veya kötü niyetli olmasının bir önemi yoktur. El atana karşı her zaman el atmanın önlenmesi davası açılabilir. Ancak el atmanın önlenmesi davası ile ecrimisil davası açılacaksa sadece kötü niyetli işgalciye karşı bu davalar birlikte açılabilir.
El Atmanın Önlenmesi Davasının İstihkak Davasından Farkı Nedir?
İstihkak davası, malikin elinden kendisinin rızası olmadan çıkan mallar için söz konusudur. Malik artık zilliyet değildir ve eşya üzerindeki tasarruf yapma yetkisini kaybetmiştir. Örneğin çalınan eşyada da durum böyledir.
El atmanın önlenmesi davasında ise malikin elinden eşya çıkmamış ve eşya malikin kontrolündedir. Ancak eşyaya karşı haksız bir saldırı söz konusudur. Örneğin, malikin tarlasına izinsiz moloz dökülmüş ve tarlanın bir kısmı kullanılamıyor ise müdahalenin meni davası açılabilir. Hem istihkak davası hem de el atmanın önlenmesi davası birbiriyle yarışır. İki dava birbirinin yerine açılabilir.
El Atmanın Önlenmesi Davasında Davanın Tarafları Kimlerdir?
El atmanın önlenmesi davasında davacı kural olarak maliktir. Paylı malikler birbirlerine ya da üçüncü kişiye karşı bu davayı açabilirler. Yine kat malikleri diğer kat maliklerine karşı dava açabilirler. El birliği hâlinde malikler ise davayı birlikte ya da atayacakları temsilci vasıtasıyla açabilirler.
Acil durum dolayısıyla el birliği maliklerinden biri tarafından açılan dava, mahkemece hemen reddedilmez. Bu noktada mahkemece diğer ortakların onayı dava aşamasında aranacaktır. Yine sınırlı ayni hak sahipleri (intifa, geçit, oturma, rehin hakkı sahipleri) el atmanın önlenmesi davası açabilecektir.
El atmanın önlenmesi davasında davalı, el atan kişi ya da kişilerdir. Bu açıdan fiilin hukuka aykırı olması şart ise de kusurluluk aranmayacaktır. El atmanın önlenmesi davasında davalı birden fazla ise bu kişilere karşı ayrı ayrı ya da birlikte açılabilir.
El Atmanın Önlenmesi Davasında Zaman Aşımı Süresi Var Mıdır?
Ayni bir dava türü olan el atmanın önlenmesi davasında bir zaman aşımı ya da hak düşürücü süre yoktur, ancak el atılma süreci devam ettiği sürece dava edilebilir. El atma sona ermiş ve el atma sınırlarını aşarak bir işgale dönüşmüş ise artık istihkak davası açılabilir.
El Atmanın Önlenmesi Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?
El atmanın önlenmesi davasında yetkili mahkeme, eşya taşınır ise davalının ikametgah mahkemesi, taşınmaz ise taşınmazın bulunduğu yerin mahkemesidir. Müdahalenin meni davasında görevli mahkeme ise taşınır ve taşınmazlarda asliye hukuk mahkemesidir. Ancak kat mülkiyeti kaynaklı el atmanın önlenmesi davasında görevli mahkeme sulh hukuk mahkemesi olacaktır.
El Atmanın Önlenmesi Davasında İspat Yükü Kimdedir?
El atmanın önlenmesi davasında ispat yükü davacıdadır. Açılan davada davacının iki şeyi ispatlaması gerekir. Davacı, öncelikle işgal edilen şeyin kendisine ait bir mal olduğunu yani malik olduğunu, ikinci olarak ise işgalin bir hukuki dayanağının olmadığını ispatlamakla yükümlüdür.
Davalı ise bir hakka dayanılarak (ayni veya şahsi) hak müdahalede bulunduğunu ya da davacının gerçek malik olmadığını ya da eşyaya hiçbir müdahalede bulunmadığı şeklinde savunma yapabilir.
El Atmanın Önlenmesi Davasının Hükmü Nedir?
El atmanın önlenmesi davası açıldığında ihtiyati tedbirle birlikte açılmalıdır. Diğer türlü el atma hemen önlenemez ve müvekkil hak kaybına uğrayabilir. Mahkeme haksız el atıldığına dair karar verdiği andan itibaren saldırı durdurulur ve yasaklanır. Mahkeme kararına rağmen saldırı devam ediyorsa, İcra İflas Kanunu 30. md gereği cebri icra yoluyla saldırgan engellenir.
El atmanın önlenmesi davası, çok yaygın açılan gayrimenkul davalarından biridir. Bu yazımızda, el atmanın önlenmesi davasının özelliklerinden bahsettik. Ecrimisil ve istihkak davası ile ilişkisine değindik. Okuyanların faydalanması dilerim.
