İçindekiler
İlgili Mevzuat
Ruhsata tabi olan bina türü yapılar ile bunların yapısal güvenliğini etkileyen istinat benzeri diğer yapıların yıkım faaliyetlerinin “çevre ve insan sağlığı ile güvenliğine zarar vermeyecek” şekilde gerçekleştirilmesine ilişkin usul ve esasları düzenleyen, Binaların Yıkılması Hakkında Yönetmelik, 13 Ekim 2021 tarihli ve 31627 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.
Yönetmeliğin yasal dayanağı; 3194 s. İmar Kanunu, 2872 s. Çevre Kanunu, 30474 s. Resmî Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97. maddesidir. Hasar gören ve acilen yıkılması gereken binalar, tescilli eski eser yapılar ile kaçak binalar hariç tüm binaların yıkımı bu mevzuat ve kurallara tabidir.
Yıkım işlerinde Türk Standartları’nın ilgili bölümlerine, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’ne uyulması zorunludur. 2863 sayılı Kanun’a göre herhangi bir kültür veya tabiat varlığının etki alanında kalan yıkımlarda “Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu” görüşü alınmadan yıkıma izin verilmeyecektir.
Binaların yıkım yönetmeliğinde, ilgili Türk Standartları’nın olmaması hâlinde Avrupa Standartları esas alınır. Türk veya Avrupa Standartları’nda düzenlenmeyen hususlarda, uluslararası geçerliliği kabul edilen dokümanlar da kullanılabilir.
Öte yandan, 6306 sayılı Kanun ve ilgili mevzuatı hükümleri de saklı tutulur. İş güvenliği ve işçi sağlığı konularında, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu hükümleri uygulanır.
Yönetmelikle getirilen sınırlamalar dışında kalan binalarda “yıkım planı” hazırlanması ve “yıkım ruhsatı” alınması zorunludur.
Yıkım Planı
Yıkım planının adımlarını şöyle sıralayabiliriz:
- Yıkım planları müellifler tarafından hazırlanmalıdır.
- Yıkım esnasında; kullanılacak yöntem, izlenecek yol, kullanılacak makineler, aparatlar ve yetkin makine operatörü tayin edilmelidir (TS 13633 Standardı çerçevesinde).
- Çevre güvenliğini sağlayacak tedbirlere yer verilmelidir.
- Taşıyıcı sistemin hâlihazır durumuna göre risk unsurları da gözetilerek Türk Standartları’nın yıkımlarla ilgili bölümlerine riayet edilmelidir.
- Altyapı tesisleri ve yaya/araç trafiği ile ilgili güvenlik tedbirleri alınmalıdır.
- Yıkımdan etkilenme olasılığı bulunan çevre yapıları emniyete almak adına teknik rapor hazırlanmalı ve güvenlik şartları oluşturulmalıdır.
- Yıkılacak binanın varsa mimari veya statik projeleri yıkım planına eklenir. Söz konusu projelerin temin edilememesi hâlinde yapının rölövesi hazırlanmalıdır.
Yıkım Ruhsatı
Yıkım ruhsatı ilgili idare tarafından düzenlenir. Başlama süresi ruhsat tarihinden itibaren bir ay olup, üç ay içinde yıkım bitirilmediği takdirde ruhsat hükümsüz kalacaktır. Bina tamamen boşaltılmadan; su, gaz, elektrik bağlantıları ilgili idareler tarafından kesilmeden ruhsat tanzim edilemez.
Ruhsata aykırı ve ruhsatsız yıkım işlemleri belediye veya valilik tarafından durdurulur. İlgilisi 30 gün içerisinde bina yıkımını ruhsata uygun hâle getirip yetkili mercilere yeniden başvurabilir.
Yıkım ruhsatı için idareye (belediye, valilik vb.) sunulması gereken belgeler:
- Dilekçe ve eki doldurulmuş formlar, tapu, çap, imar durum belgeleri
- Belediyeden alınacak risk/muafiyet raporu ve UAVT kodu
- Maliklerin muvafakati
- Bina yıkım planı
- Binanın boş olduğuna (muhtarlık onaylı) ve su, gaz, elektrik aboneliklerinin kesildiğine dair belgeler
- Harç ödemeleri, varsa makbuzları
- Yıkılacak yapıya ve emniyet tedbirlerine ilişkin fotoğraflar
- İskânsız yapıda SGK kaydı
- Patlatmalı yıkım tekniği ile yıkılması planlanan yapılar için patlayıcı malzemenin taşınması ve kullanılması hakkındaki mevzuatla ilgili belgeler
- Ruhsat müracaatında ve işlemler esnasında Yönetmelik eki
İmar ve Şehircilik Müdürlüğü tarafından gerekli görüldüğü takdirde; atık taşıma izin belgesi, müellif taahhütnamesi (noter tasdikli), oda sicil kaydı ve vergi levhası gibi belgelerin de sunulması gerekmektedir.
Tedbirler/Sorumluluklar
Yapı sahibi: Yıkılacak bina ile ilgili her türlü belgeyi fenni sorumluya vermekten mesuldür.
Müteahhit: Yıkım, yetki belge numarası almış ve uygun sınıfta yeterliliğe haiz bir yüklenici ve görevlendireceği şantiye şefi gözetiminde yapılacaktır. Müteahhit yıkım faaliyetine başlamadan önce, yıkım sürecinde ve sonrasında; çalışanlar, çevrede yaşayanlar ve trafik güvenliği ile ilgili tedbirler almakla yükümlü olup, olası göçme ve yapının stabilitesini etkileyen her türlü hadisenin önüne geçecek geçici güçlendirme işlemi yapacaktır.
Patlayıcı ile yapılan yıkımlar ve 21.50 metre yüksekliğin üzerindeki binalarda yıkım fenni mesulü olarak inşaat mühendisi görevlendirilir. Patlayıcılı yıkımlar ve ikiden fazla bodrum katlı binalar fenni mesullüğün üstlenilmesini gerektirir. Müteahhit, yıkım faaliyetlerine başlamadan önce güvenlik ve çevre koruma tedbirlerini almak suretiyle yıkım şantiyesini kurmak zorundadır. Yıkım şantiyesi kurulumunda yangın güvenlik tedbirleri alır; yeterli miktarda yangınla mücadele ve acil tıbbî yardım donanımı oluşturur. Yıkım şantiyesinin kurulumundaki diğer hususlarda TS 13633 standardına uyar.
Fenni mesul: Yıkımı gözetmek ve sorumluluğunu almak, yıkımın ruhsat ve plana aykırı yapılması hâlinde durumu idareye bildirmekle yükümlüdür.
İlgili idare: Ruhsat verme işlemini gerçekleştirir. Patlatmalı yıkım yapılması hâlinde, 7 gün öncesinden başlamak üzere halkı bilgilendirmek; yıkıma başlanmadan en az üç gün önce, komşu parsellerdeki yapılara gerekli duyuru ve uyarıları yapmaktan sorumludur.
Yıkımın mevzuata aykırı yapılması hâlinde işlemi durdurarak yasal işlem yapmakla görevlidir. 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 42. maddesinin üçüncü fıkrasına göre idari para cezası uygulayabilir. İdare, yanan ve yıkılan yapılar formunu hazırlar, bir örneği taşınmazın cins değişikliği işlemlerinde kullanılmak üzere ilgili tapu müdürlüğüne gönderir. Yıkımı yapılan binanın ulusal adres veri tabanında kayıtlı bina kodu sistemden düşürülür.
Öncelikli olarak alınacak tedbir: Gerek normal yıkımlarda gerekse de patlayıcı ile yapılan yıkımlarda emniyet şartlarının sağlanması ve toz emisyonunun azaltılması amacıyla bina dış cephesi, yönetmelikte belirtilen şartlara haiz iskele, file ve benzeri malzemelerle koruma altına alınır.
Atık, Gürültü, Titreşim Yönetimi ve Toz Emisyonu
Yıkım nedeniyle ortaya çıkan her türlü atığın atılması, ayrıştırılması, geri kullanım ve kazanımı; bunların onay ve izinlerinin alınması işlemleri yüklenici tarafından yapılacaktır. Dere ve akarsu yataklarının doldurulmasına izin verilmez. Atık yönetimi “seçici yıkım” yöntemiyle yapılır.
Seçici yıkım kısaca; yıkıntı atıklarının yüksek oranda geri dönüşümünü sağlamak amacıyla, yıkım öncesinde varsa asbestli ve tehlikeli atıkların ayıklanarak ayrılmasını, diğer malzemelerin yeniden kullanılabilmesini ve yıkıntı atıklarının kaynağında ayrılarak geri dönüşümünü temin etme yöntemidir.
Yıkıma başlanılmadan önce asbestli imalatın var olup olmadığının öğrenilmesi, asbest içeren imalatlar için asbestin türünü, miktarını ve yerini belirlemeye yönelik envanter çalışması yapılması, katı numune alınması ve analiz yapılması zorunludur.
Yapılardaki asbest ve benzeri kimyasal içeren imalatlar, Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik ve TS 13895 şartlarına göre sökülüp uzaklaştırılmadan ve bu imalatlarda Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde seçici yıkım yapılmadan ana yıkıma geçilemez.
Yıkım esnasında oluşacak gürültü ve titreşimle ilgili olarak, Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği esas alınır.
Patlamalı yıkım faaliyetlerinde uzman kişiler tarafından hazırlanan akustik rapor, yıkım planına eklenir.
Toz emisyonu (toz ya da toz partikül karışımlarının atmosfere yayılması/kirletilmesi) kontrolü ve alınacak tedbirler, TS 13633 ve TS 13883 kapsamında bir çevre uzmanı tarafından belirlenerek yıkım planına eklenir.
Kaynakça:
Binaların Yıkılması Hakkında Yönetmelik
Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetmeliği
Çevre, hafriyat ve atık mevzuatları ile ilgili diğer yönetmelikler
