İçindekiler
Yine bir zam dönemi daha geldi…
Asgari ücrete yapılan %34’lük zam, her alanda son tüketiciye yansımış durumda. Ancak tüketicinin zorlandığı nokta temmuz ayında zamsız hâliyle haziran maaşını almasına rağmen ödemelerini zamlı gerçekleştirmesi. Asgari ücretliler için ise bu durum çok daha zor. Olaya nereden bakarsak bakalım bir evde 2 ebeveyn çalışsa dahi 2 asgari ücretin toplamı, yoksulluk sınırının altında kalıyor. Bu gelir ile de sağlıklı bir çocuk yetiştirmek, onun bakımını karşılamak neredeyse imkânsız hâle geliyor.
Peki sitelerde yaşayan kişiler asgari ücretli kişiler mi? Elbette değil.
Konut Piyasası ve Site Aidatları 2020’de Neydi, 2023’te Ne Oldu?
2020 Ocak…
Asgari ücret brüt 2 bin 943 lira, net 2 bin 324 lira 70 kuruş olarak açıklandı.
O tarihlerden örnek verirsek 450-500 konutluk, sosyal tesisleri olan ortalama bir konut projesinde 1+1 dairenin satış fiyatı, cephe ve iç özelliklerine göre 350 bin TL ile 400 bin TL arasında iken işletme avans gideri olarak toplanan aidat miktarı da ortalama 230 TL ile 280 TL arasında değişiyordu.
Bu dairelerin kira bedeli ise 1.750 TL-2.200 TL arasıydı. Yani aidat, ortalama kiranın %10-15’ine denk geliyordu. Aynı dairenin 2023 Haziran güncel satış fiyatı ise 3 milyon TL iken kirası da 17.000 TL civarında. Hem satış hem de kira bedellerinde neredeyse 10 kat artıştan söz ediyoruz.
2023 Ocak ve 2023 Temmuz…
Ocak ayında asgari ücret brüt 10 bin 8 lira, net 8 bin 506 lira 80 kuruş olarak açıklandı. 3 sene içinde asgari ücrette %400’e yakın artış oldu. Şimdi ise Temmuz 2023 tarihinde geçerli olmak üzere tekrar %34 zam oranı ile 2020’ye oranla 5 kat artış oldu. Bu da kuşkusuz site yönetim personeli maaşlarına yansıdı.
Dolayısıyla eskisi gibi 500-700 TL aralığındaki aidat rakamları mazide kaldı. Bir konutun, binanın, sitenin değerini artıran pek çok unsur varken günümüzde yaşanabilir olması dahi yeterli görülüyor ve boş ev bulmakta zorlanılıyor. Projeyi değerlendiren semt, ulaşım, sosyal donatılar gibi etkenlerin hepsini bir kenara bırakalım. 1 kapıcı çalışanının siteye/apartmana maliyeti 25.000 TL civarında. Asgari ücretli personelin yolu, yemeği, SGK primi, eğitimi gibi işveren maliyetlerini eklediğimizde ise 20.000 TL gibi bir rakam söz konusu. Güvenlik, muhasebe, halkla ilişkiler, teknik personel gibi yetkinlikler gerektiren mesleklerde ise bu maliyetler daha da yükseliyor.
Elektrik ve doğal gazda yaşanan zamlardan henüz hiç söz etmedik bile…
Sitenin İmkânlarına Göre Fiyat Değişir
Güncel fiyatlardan verilmiş örneklere bakıldığında aidatların, kiranın %10-15’lik dilimleri arasında olması normal karşılanması gereken bir durum iken geçtiğimiz hafta KDV oranlarında yaşanan artış yine bu dengeleri altüst etti. Apartmanlar, siteler ticari faaliyet gösteren yerler olmadığı ve tek gelirleri aidatlardan elde edildiği için burada KDV oranlarının %2 seviyelerine düşmesi adına sektördeki dernekler ve federasyonlar birtakım çalışmalar yapıyorlardı ancak burada da aksine bir yükseliş yaşandı. Tesislerde en çok tüketilen; tuvalet kâğıtları, peçeteler, temizlik malzemeleri ve kimyasallardaki KDV %8 iken bir gecede %20’ye çıktı.
Yaşanan tüm bu gelişmelere bağlı olarak eğer binalarda, tesislerde, sitelerde çok fazla sosyal donatı yoksa ve personel sayısı da yüksek değilse kira ile aidat oranları daha normal seviyede olur. Ancak çok özel projeler de var. Örneğin binaların etrafı komple su ile kaplı veya sitede göletler, her bina önünde ayrı havuzlar bulunuyor. Sosyal tesislerde antrenörler çalışıyor ve site sakinlerine aidata dahil şekilde hizmet sunuluyor. Elbette bu tür yerlerde ihtiyaç ve talebe yönelik özel hizmet verildiği için aidatlar normal oranlamanın üzerinde seyredebiliyor.
Bahsi geçen projelerde konut satışı yapılırken bu hizmetler de satış fiyatına eklenerek pazarlama faaliyetleri yürütüldüğü için yaşam başladıktan sonra yönetimlerin aidatları düşürmek adına bu hizmetlerde kısıtlamaya gitmesi mümkün değil. Çünkü söz konusu konutun fiyatını o düzeye çıkaran ve taşınmazı diğerlerinden farklı kılan; pazarlama aşamasında verilen sözler, vadedilen hizmetler.
%30-%40 Arasındaki Aidat Zamları Normal
Toplu yapı olarak adlandırdığımız sitelerde yaşayan kişilerin maaşlarına Temmuz zammı yapılmışken, neredeyse tüm ürünlere de bu farklar yansımışken konutlarda verilen hizmetlerin sürekliliği için aidatlara zam yapılması artık garipsenmemeli. Yöneticilerin maaşları zaten asgari ücretlilerden daha yüksek olduğu için onlara yansıyan artış oranı %25-30’larda olabilir. Ancak en düşük maaş olan asgari ücrette %34’lük bir zammı uygulamaktan kaçınamazsınız.
Sitelerde hizmet veren personelin %90’ına yakını asgari ücret üzerinden çalıştırılıyor. Aynı şekilde sitelere dışarıdan hizmet sağlayan; teknikten güvenliğe tüm firmalar da bu artışı faturalarına yansıtıyor. Asansör ile jeneratörün bakımı, kimyasal fiyatı, hatta personel kıyafeti dahi temmuzda zamlanacak. Tıpkı evlerimize yaptığımız market alışverişlerimizde karşılaştığımız artışlar gibi. Dolayısıyla aidatlara yansıyacak %30-40 arası zamların normal olduğunu kabul etmeliyiz.
İlaveten az önce ifade ettiğim gibi bazı sitelerin farklı imkânları, özellikleri olabiliyor ve buralarda genel kurul kararı ile daha yüksek artışlar da yapılabiliyor. Ancak site sakinlerine hizmet sunmak için emek veren ve asgari ücretle geçinen kişilerin yemek ve yol ücretlerini azaltalım gibi önerilerin sunulması asla kabul edilemez bir durum.
