İçindekiler
Rekreasyon faaliyetleri; fiziksel aktivitelerden sanatsal etkinliklere, doğa yürüyüşlerinden kültürel etkinliklere kadar geniş bir yelpazede olabilir. Temelde rekreasyon; insanların yaşam kalitesini artırmak, stresi azaltmak, ruhsal ve fiziksel sağlıklarını desteklemek için önemli bir araçtır.
Rekreasyon Nedir?
Rekreasyon, Latince kökenli “recreatio” kelimesinden gelir ve yenileme, yeniden yaratma veya yeniden yapılandırma anlamlarını taşır. Türkçede ise genellikle “boş zamanları değerlendirme” olarak ifade edilir. Bu kavram insanların dinlenme, eğlenme ve ruhlarını yenileme amacıyla boş zamanlarını değerlendirmesiyle ilgilidir.
Rekreasyon Alanı Nedir?
Rekreasyon alanı; insanların dinlenme, eğlenme, spor yapma ve boş zamanlarını değerlendirme amacıyla kullandıkları açık veya kapalı alanlardır. Bu tür alanlar genellikle; parklar, plajlar, spor salonları, doğa yürüyüşü parkurları, piknik alanları, oyun alanları, kamp alanları, yüzme havuzları, kayak merkezleri, golf sahaları, tenis kortları gibi çeşitli tesislerden oluşur.
Rekreasyon Alanları Neden Önemlidir?
Geçmişte kırsal ve tarımsal alanlar günlük hayatta kolayca ulaşılabilir olduğu için bugünkü anlamda rekreasyon alanlarına ihtiyaç duyulmamıştı. Ancak modern kentleşme süreci ile kentsel rekreasyon alanlarına olan talep hızla artmıştır. Bu artışın arkasında çeşitli sosyoekonomik faktörler yatmaktadır.
Öncelikle sanayileşme süreci ve kırdan kente yoğun göç, kentsel rekreasyon alanlarının oluşmasını zorunlu hâle getirmiştir. Kentlerde yaşanan sosyal problemlerin yanı sıra sağlık sorunları da açık ve yeşil alanlara olan talebi artırmıştır. Sanayi Devrimi sonrası, insanların çalışma saatlerinde azalma yaşanmış ve boş zamanlarını daha fazla rekreasyon faaliyetlerine ayırma imkânı bulmuşlardır. Bununla birlikte kentleşme sürecindeki yoğun yapılaşma sonucu insanlar evlerinin yakınındaki doğal alanlardan uzaklaşmış ve kent içindeki rekreasyon alanlarına olan ihtiyaç artmıştır. Ayrıca çevre bilincinin artması da kentsel rekreasyon alanlarına olan talebi desteklemiştir. İnsanlar, doğayla daha fazla temas kurmak ve sağlıklı bir yaşam sürdürmek adına rekreasyon alanlarına ihtiyaç duymaktadırlar.
Bu gelişmeler sonucunda kentsel planlamada rekreasyon alanlarına yönelik ilke ve standartların gelişmesi kaçınılmaz hâle gelmiştir. Uluslararası düzeyde de rekreasyon alanlarının korunması ve geliştirilmesi için önlemler alınmıştır. Sonuç olarak, kentsel rekreasyon alanları artık kent planlamasının vazgeçilmez bir parçası hâline gelmiştir. İnsanların sağlıklı bir yaşam sürdürebilmeleri, doğayla bağlarını güçlendirebilmeleri ve sosyal etkileşimlerini artırabilmeleri için bu alanlara duyulan ihtiyaç giderek artmaktadır.
Rekreasyon Alanları Mevzuatımızda Nasıl Tanımlanmıştır?
Rekreasyon kavramı, mevzuatımızda farklı düzenlemelerde ve farklı şekillerde tanımlanmıştır. Bu tanımların ortak noktası insanların; dinlenme, eğlenme, beden ve ruh sağlığını yenileme gibi fonksiyonları desteklemeleridir. Bu tanımlar incelendiğinde rekreasyonun ilk ve en özgün ifadesinin eski adıyla Orman Parkları Yönetmeliği, yeni hâliyle Milli Parklar Yönetmeliği çerçevesinde tanımlandığı görülmektedir.
Buna göre rekreasyon, “insanın eğlenme, dinlenme, kendini yenileme fonksiyonunu ifade eder.” Rekreasyon alanları için ise tanımların ana dayanağının Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği olduğu görülmektedir. Bu yönetmelik rekreasyon alanlarını, “Piknik ve eğlence (rekreasyon) alanları, kentin açık ve yeşil alan ihtiyacını karşılayan, eğlence, dinlenme, piknik gibi ihtiyaçları karşılayan yerler” olarak tanımlar.
Literatürdeki ve mevzuattaki genel tanımına rağmen İmar Mevzuatı’nda rekreasyon alanı kavramının sınırlı bir şekilde ele alındığı görülmektedir. Her ne kadar İmar Mevzuatı için çok önemli bir unsur olsa da “rekreasyon alanları” Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği’nde doğrudan tanımlanmamıştır. Bu Yönetmelikte rekreasyon alanları sosyal altyapı alanlarının bir alt unsuru olarak ele alınmıştır. Nitekim Yönetmelik ekindeki gösterimler kapsamında Nazım İmar Planı gösterimlerinde “rekreasyon alanı” açık ve yeşil alanlar başlığı altında yer alan gösterimlerden sadece birisidir.
| Orman Parkları Yönetmeliği | Rekreasyon: Ormanların eğlenme, dinlenme ile beden ve ruh sağlığını yenileme fonksiyonunu,
Rekreasyonel kaynak: Tabii ve kültürel çevrenin, özellikle açık hava rekreasyonu yönünden doğal özelliklerini, insanın eğlenme, dinlenme, beden ve ruh sağlığını yenileme fonksiyonunu sağlayan sosyokültürel çevreyi, |
| Milli Parklar
Yönetmeliği |
Rekreasyonel kaynak; tabii ve kültürel çevrenin, özellikle açık hava rekreasyonu yönünden potansiyeli, taşıma kapasitesi ve hitap ettiği demografik çevreyi,
Rekreasyon; insanın eğlenme, dinlenme, kendini yenileme fonksiyonunu, |
| Çevresel Gürültü Kontrol Yönetmeliği | Rekreasyon alanı: Kentin açık ve yeşil alan ihtiyacı başta olmak üzere; eğlence, dinlenme, piknik ihtiyaçlarının karşılanabildiği, kent içinde ve çevresinde günübirlik kullanıma yönelik olarak imar planı ile belirlenmiş yerleri, |
| Su Ürünleri Üretiminde Kiralama Yönetmeliği | Rekreasyonel amaçlı su ürünleri istihsali: Projeye dayalı olarak Bakanlıkça kiralanan iç sularda veya bu amaçla belirlenmiş su alanlarında bir bedel karşılığında yapılan dinlenme, eğlence ve spor amaçlı su ürünleri avcılığını, |
| 5 / 1 Numaralı Ticari Amaçlı Su Ürünleri Avcılığının Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ | Rekreasyonel balıkçılık: İnsanların dinlenme, eğlence ve spor amacı ile gönüllü olarak katılabilecekleri şekilde lagünlerde, nehirlerde, baraj gölü, göl ve düzenlenmiş bir alanda yürütülen istihsal faaliyetini, |
| Taşkın ve Rüsubat Kontrolü Yönetmeliği | Rekreasyon alanları: Şehrin açık ve yeşil alan ihtiyacı başta olmak üzere, şehir içinde ve çevresinde günü birlik kullanıma yönelik ve imar planı kararı ile belirlenmiş; eğlence, dinlenme, piknik ihtiyaçlarının karşılanabileceği kullanımlar ile her tür sportif faaliyetlerin yer alabileceği alanları, |
| Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği | Piknik ve eğlence (rekreasyon) alanları: Kentin açık ve yeşil alan ihtiyacı başta olmak üzere, eğlence, dinlenme, piknik ihtiyaçlarının karşılanabildiği, kent içinde ve çevresinde günübirlik kullanıma yönelik olarak imar planı ile belirlenmiş yerleri, |
| İçme ve Kullanma Suyu Havzalarının Korunmasına Dair Yönetmelik
|
Rekreasyon alanları: Yerleşim yerlerinin açık ve yeşil alan ihtiyacı başta olmak üzere, yerleşim alanı içinde veya çevresinde günübirlik kullanıma yönelik ve imar planı kararı ile belirlenmiş; eğlence, dinlenme, piknik ihtiyaçlarını karşılayan günübirlik tesislerin yer aldığı alanları, |
| Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği | Rekreasyon alanları: Plaj olarak kullanılan kıyı suları ile temas gerektirmesine bakılmaksızın sportif amaçla kullanılan akarsu, göl, baraj gölü ve deniz sularını, |
| Eser, İcra, Yapım ve Yayınların Kullanılması ve/veya İletilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik | Rekreasyon Tesisleri (tatil merkezleri / eğlence merkezleri / temalı parklar / günübirlik tesisleri / kırsal turizm tesisleri / yüzer tesisler / kış sporları ve kayak merkezleri mekanik tesisler) |
| Kaplıcalar Yönetmeliği | Rekreasyon: Doğal tedavi unsurlarının, tedavi dışında, turistik ve dinlenme amaçlı olarak kullanımını, |
İmar mevzuatından farklı olarak Kıyı Mevzuatı’nda rekreasyon alanı kavramı yerine rekreatif amaçlı kullanım üzerinden “rekreatif alanlar” tanımlanmıştır. Her ne kadar Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği de “rekreatif ihtiyaçlar” kavramını kullanmış olsa da Kıyı Kanunu’nun Uygulanmasına Dair Yönetmelik kapsamında rekreaktif alanlar kavramsal olarak daha farklı olarak ele alınmıştır.
Bu Yönetmelik rekreatif alanları; “halkın eğlence ve dinlenme gereksinimlerini karşılamaya dönük, açık olarak düzenlenen oturma ve yemek yerleri, yemek pişirme yerleri, çeşmeler, açık havuzlar, oyun ve açık spor alanları, açık gösteri alanları, yeşil bitki örtüsü ve kıyı yapısının elverdiği yerlerde denize iniş rampaları bulunan kamu ya da özel alanlar” olarak ifade etmiştir. Bunun dışında Milli Parklar Yönetmeliği aynı zamanda rekreasyonel kaynağı, “tabii ve kültürel çevrenin, özellikle açık hava rekreasyonu yönünden potansiyeli, taşıma kapasitesi ve hitap ettiği demografik çevreyi” olarak tanımlar.
Diğer yandan su ürünleri avcılığı, turizm tesisleri, su havzalarının korunması konulu birçok yönetmelikte rekreasyon alanları ayrıca tanımlanmıştır. Dolayısıyla milli parklar ve kıyı alanları ile ilişkili mevzuatta rekreasyon ya da rekreatif alanlarını daha kapsayıcı ve dinlenme alanlarına ilişkin bir üst kavram olarak ele almışken, imar mevzuatındaki düzenlemelerde rekreasyon alanlarının açık ve yeşil alanlar içindeki bir arazi kullanım türü olarak değerlendirildiği görülmektedir.
Rekreasyon alanına ilişkin bir tanım içermemekle birlikte aşağıdaki kanunlarda da rekreasyon kavramı zikredilmektedir:
- 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu
- 2060 Sayılı Boğaziçi Kanunu
- 3194 Sayılı İmar Kanunu
- 3621 Sayılı Kıyı Kanunu
- 4562 Sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu
- 5393 Sayılı Belediye Kanunu
- 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu
- 5531 sayılı Orman Mühendisliği, Orman Endüstri Mühendisliği ve Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği Hakkında Kanun
- 5659 sayılı Atatürk Orman Çiftliği Kanunu
Verilen tanımların ortak noktası, rekreasyonun insanların boş zamanlarını değerlendirme, dinlenme, eğlenme, beden ve ruh sağlığını yenileme gibi fonksiyonları destekleyen bir faaliyet olduğunu vurgulamalarıdır.
Her bir tanım, rekreasyonun insanların fiziksel ve zihinsel iyiliklerini geliştirmeye, stresi azaltmaya, toplumsal etkileşimi artırmaya ve doğayla temas kurmalarına yardımcı olan bir süreç olduğunu belirtir. Dolayısıyla, rekreasyonun temel amacı insanların refahını artırmak ve yaşam kalitelerini yükseltmektir. Tanımlar ayrıca, rekreasyonun açık alanlarda veya tesislerde gerçekleştirilebileceğini ve toplumun geniş bir kesimine hitap edebileceğini vurgular.
